ΖΗΛΙΑ ΜΑΘΗΜΑ ΤΣΙΦΛΙΔΗΣ Σ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ

Η ζήλια :

Η ζήλια είναι ένα αίσθημα που οι περισσότεροι άνθρωποι κάποια στιγμή νιώθουν στη ζωή τους και συνδέεται, συνήθως, με μια υπαρκτή ή φαντασιακή απειλή πως κάποιο άλλο άτομο έχει γίνει αποδέκτης του ενδιαφέροντος, της αγάπης ή του πόθου της ερωτικής του συντρόφου. Στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν δημιουργούνται ιδιαίτερα προβλήματα εξαιτίας αυτού. Υπάρχουν, όμως, και περιπτώσεις όπου η ζήλια μπορεί να προσλάβει πραγματικά καταστροφικές διαστάσεις.

Η ζήλια είναι ένα σύνθετο αίσθημα στο οποίο εμπλέκονται πολλά και διάφορα απειλητικά αισθήματα, όπως οργή, θλίψη, ντροπή, ανεπάρκεια, απόγνωση κ.ά. Συνήθως, εμφανίζεται σε ερωτικές σχέσεις αλλά μπορεί να επηρεάσει και άλλου είδους σχέσεις, όπως π.χ. τις φιλικές. Μπορεί, βέβαια, να είναι δικαιολογημένη ως συναισθηματική αντίδραση απέναντι σε μια υπαρκτή απιστία ή απόρριψη. Πολλές φορές, όμως, δεν βασίζεται σε πραγματικά δεδομένα, προκαλώντας μεγάλο ψυχικό πόνο και αναστάτωση όχι μόνο σε αυτόν που ζηλεύει αλλά και στα άτομα του άμεσου περιβάλλοντός του.

__ ΤΣΙΦΛΙΔΗΣ _ Σ. _ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ __
Εκπαιδευτικός της Ελληνικής Αστυνομίας των Σχολών Δοκίμων Αστυφυλάκων Τριετούς φοίτησης _Εκπαιδευτής Σωμάτων Ασφάλειας _Καθηγητής Ενηλίκων σε ( Κ.Ε.Κ. ) & ( Ι.Ε.Κ.).

Πως εκφράζεται συνήθως;

Η ζήλια έχει, σε μεγάλο βαθμό, και γνωστικές, σωματικές και συμπεριφοριστικές συνιστώσες. Οι γνωστικές και συμπεριφοριστικές συνιστώσες είναι πολύ εμφανείς και έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στις διάφορες εκδηλώσεις ζήλιας με τη μορφή μόνιμων και επαναλαμβανόμενων σκέψεων για την πίστη του/της συντρόφου, καθώς και συμπεριφορών που αποβλέπουν στην αποκάλυψη ή στην αποτροπή της απιστίας.

Η αντικειμενικά αναιτιολόγητη ζήλια οφείλεται σε έναν τεράστιο φόβο εγκατάλειψης, παραγκωνισμού, εξαπάτησης, αγνόησης και προδοσίας. Ο φόβος αυτός πυροδοτεί συχνά, με τη σειρά του, μια εκρηκτική οργή που κατευθύνεται τόσο προς το/τη σύντροφο όσο και προς τα άτομα που θεωρούνται ως αντίζηλοι. Το άτομο που ζηλεύει παθολογικά και χωρίς αντικειμενική αιτία βρίσκεται σε συνεχή επαγρύπνηση, ψάχνοντας μονίμως ενδείξεις και στοιχεία που να επιβεβαιώνουν τους φόβους του. Η συνεχής καχυποψία οδηγεί συχνά σε υπερβολές και τα όποια στοιχεία υπάρχουν παρερμηνεύονται. Ένα βλέμμα, μία συνηθισμένη κουβέντα, ένα τυχαίο χαμόγελο μπορεί να ερμηνευθούν, λανθασμένα, ως εκδηλώσεις ιδιαίτερου ενδιαφέροντος ή φλερτ.

Συχνά, ακολουθούν επίμονες ερωτήσεις που θυμίζουν ανακριτική διαδικασία και που αποβλέπουν στην επισήμανση τυχόν αντιφάσεων που να επιβεβαιώνουν τις υποψίες αυτού που ζηλεύει. Συχνά, ελέγχονται ακόμα και κινητά, τσάντες, πορτοφόλια, τσέπες και προσωπικά αντικείμενα που κάνουν τη σχέση αποπνικτική και αφόρητη. Η ζήλια, λοιπόν, αποτελείται από έντονο φόβο, οργή, καχυποψία και ελεγκτική συμπεριφορά. Όταν υπάρχει αντικειμενική αιτία ύπαρξής της, θεωρείται ως φυσιολογική και όταν όχι ως παθολογική.

Εξαιτίας των δυσκολιών διάκρισης ανάμεσα σε φυσιολογική και μη ψυχωτική ζήλια, προτάθηκε η χρησιμοποίηση του όρου «παθολογική ζήλια» σε περιπτώσεις που το άτομο έχει παραληρηματικές ιδέες. Η ύπαρξη παθολογικής ζήλιας, χωρίς την ταυτόχρονη ύπαρξη κάποιας άλλης ψυχοπαθολογίας, είναι σχεδόν αδύνατη. Στο 37-58% των περιπτώσεων διαπιστώθηκε ταυτόχρονη ύπαρξη κάποιας διαταραχής προσωπικότητας. Άλλες αναφερόμενες συνυπάρχουσες καταστάσεις είναι η κατάθλιψη, το άγχος, ο αλκοολισμός, η άνοια και διάφορες άλλες εγκεφαλικές βλάβες.

Ζήλια : Πως εκφράζεται συνήθως, συνέπειες, αντιμετώπιση

Οι κοινωνικές επιπτώσεις της ζήλιας

Έχει διαπιστωθεί πως οι επιπτώσεις της ζήλιας στην κοινωνική ζωή του ατόμου είναι πολύ σοβαρές. Η διάλυση σημαντικών σχέσεων και γάμων είναι αρκετά συχνή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ζήλια μπορεί να οδηγήσει σε επιθετική και βίαιη συμπεριφορά με θανατηφόρα κάποιες φορές κατάληξη. Οι διάφορες έρευνες γύρω από τη βίαιη συμπεριφορά ανδρών απέναντι σε γυναίκες δείχνουν πως ένα ποσοστό 25% περίπου οφείλεται σε ζήλια. Υπολογίζεται πως το ποσοστό αυτό είναι, στην πραγματικότητα, πολύ μεγαλύτερο.

Στις περιπτώσεις ύπαρξης βίαιης συμπεριφοράς με θανατηφόρα έκβαση, εκτός της παθολογικής ζήλιας, αναφέρεται ως αιτία και σοβαρή προβληματική αποχωρισμού. Σε οποιαδήποτε περίπτωση όμως, τα περισσότερα άτομα που φθάνουν σε τόσο ακραίες εκδηλώσεις βίαιης συμπεριφοράς έχουν κάποια σοβαρή ψυχιατρική διαταραχή ή/και είναι υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών.

Η γενική εντύπωση είναι πως τα μόνιμα θύματα της ζήλιας είναι οι γυναίκες. Όμως, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Υπάρχουν και πολλοί άνδρες που πέφτουν θύματα βίαιης συμπεριφοράς γυναικών εξαιτίας ζήλιας στο πλαίσιο ερωτικών σχέσεων. Όμως, το ποσοστό των ανδρών θυτών είναι διπλάσιο αυτού των γυναικών.

Αιτιολογία

Υπάρχουν πολλές θεωρίες για τις αιτίες της ζήλιας και η λεπτομερής αναφορά σε όλες τους ίσως δεν είναι σκόπιμη στα πλαίσια του άρθρου αυτού. Για το λόγο αυτό, θα αναφερθούμε σε πιο γενικά ισχύουσες αιτίες της ζήλιας.

Τα θεμέλια των αισθημάτων ζήλιας μπαίνουν νωρίς στη ζωή. Εάν οι στενές συναισθηματικές σχέσεις του παιδιού με τους φροντιστές του είναι απρόβλεπτες, ασυνεπείς και δεν του δημιουργούν ένα αίσθημα ασφάλειας, είναι πολύ πιθανό και αναμενόμενο να πυροδοτήσουν στο παιδί καχυποψία και μια ανάγκη διαρκούς ετοιμότητας. Αν δεν ανατραπεί αυτό το συναισθηματικό κλίμα στη ζωή του παιδιού, είναι πιθανόν η καχυποψία αυτή να αποτελέσει συστατικό στοιχείο όλων των στενών συναισθηματικών του σχέσεων αργότερα στη ζωή, ακόμα και στην περίπτωση που δεν υπάρχει κάποιος αντικειμενικός λόγος για κάτι τέτοιο. Σταδιακά, μπορεί να δημιουργηθεί ένας καταστροφικός τρόπος διαχείρισης της ζήλιας.

Συχνά, το άτομο που ζηλεύει νιώθει ανάξιο αγάπης και για το λόγο αυτό είναι καχύποπτο και δυσκολεύεται να πιστέψει πως ο/η σύντροφός του/της δεν έχει καμία διάθεση να εγκαταλείψει τη σχέση. Γι΄αυτό και λέγεται πως το άτομο που ζηλεύει έχει περισσότερο ανάγκη να αγαπηθεί παρά να αγαπήσει. Αυτή η συνεχής ανασφάλεια δημιουργεί συνήθως έναν μόνιμο φόβο εγκατάλειψης που οδηγεί, με τη σειρά του, σε μια εξεζητημένη ελεγκτική συμπεριφορά και σε ακραίες εκδηλώσεις ζήλιας.

Οι όποιες καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις αγάπης από την πλευρά του/της συντρόφου μόνο παροδικά ανακουφίζουν. Μακροπρόθεσμα, οι συνεχείς εκδηλώσεις ζήλιας και ανάγκης ελέγχου αποδεικνύονται συχνά καταστροφικές τόσο για το άτομο που ζηλεύει όσο και για την ίδια τη σχέση.

Ως άλλη πιθανή αιτία ζήλιας σε άνδρες αναφέρεται πως μπορεί να είναι η διαπίστωση του παιδιού, στη διάρκεια της πρώιμης εφηβικής του ηλικίας, πως η μητέρα του έχει εξωσυζυγικές σχέσεις.

Τι μπορεί να κάνει κάποιος μόνος του;

Το πρώτο και σημαντικότερο βήμα που θα πρέπει να κάνει το άτομο που ζηλεύει παθολογικά/πολύ είναι να συνειδητοποιήσει, αν είναι δυνατόν, πως το πρόβλημα βρίσκεται στον ίδιο και πως η καχυποψία και η ζήλια του είναι υπερβολικές. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ζητηθεί η βοήθεια του ή της συντρόφου.

Το επόμενο βήμα είναι η καταγραφή των εκδηλώσεων ζήλιας. Σε ποιες περιπτώσεις πυροδοτείται; Τι είδους σκέψεις και συναισθήματα κυριαρχούν τότε; Τι κάνω όταν η κρίση ζήλιας έχει περάσει;

Οι καταγραφές αυτές βοηθούν στη συνειδητοποίηση των διαφόρων ιδιαιτεροτήτων και αιτιών της ζήλιας στο συγκεκριμένο άτομο και άρα στην ενίσχυση της πιθανότητας μιας αποτελεσματικότερης αντιμετώπισης των όποιων εκδηλώσεών της.

Είναι αλήθεια πως η όποια αλλαγή συμπεριφοράς -ιδιαίτερα όταν ανακουφίζει από τα βασανιστικά αισθήματα της ζήλιας, έστω και πρόσκαιρα- είναι πολύ δύσκολη. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να βρεθούν εναλλακτικές επιλογές για την ανάγκη ελέγχου: Τι μπορώ να κάνω, αντ΄ αυτού, για να αντιμετωπίσω/μετριάσω το αίσθημα ζήλιας μου;

Ένας τρόπος που μπορεί κάποιος να δοκιμάσει είναι η συνειδητή έκθεσή του σε καταστάσεις που πυροδοτούν αισθήματα ζήλιας και ανάγκη ελέγχου, αποφεύγοντας, όμως, όσο είναι δυνατόν την οποιαδήποτε ελεγκτική συμπεριφορά. Αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης προκαλεί αρχικά μια ενίσχυση της δυσφορίας που, όμως, συνήθως μειώνεται σχετικά σύντομα. Στόχος είναι, μέσα από αυτήν την αντιμετώπιση, να νιώσει το άτομο πως η δυσφορία του μπορεί να μειωθεί χωρίς να χρειάζεται να ενεργήσει ελεγκτικά. Η αίσθηση αυτή μπορεί να σπάσει τη διασύνδεση ανάμεσα στην ανάγκη ελεγκτικής συμπεριφοράς και στη μείωση του άγχους.

Αρκετές φορές, όμως, όλα αυτά είναι δύσκολο να εφαρμοστούν για το αναγκαίο χρονικό διάστημα, οπότε η βοήθεια κάποιου ειδικού είναι απαραίτητη.

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Επειδή η παθολογική ζήλια δεν έχει ταξινομηθεί ακόμα ως ψυχική διαταραχή, δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής κάποιες διεθνώς κοινά αποδεκτές κατευθυντήριες γραμμές για την αντιμετώπισή της. Παρόλα αυτά, έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες, τόσο φαρμακευτικά όσο και ψυχοθεραπευτικά. Η φαρμακευτική αντιμετώπιση που έχει δοκιμασθεί αφορούσε κυρίως στην αντιμετώπιση της υποβόσκουσας ψυχοπαθολογίας που θεωρείται ως αιτία της παθολογικής ζήλιας.

Όσον αφορά στην ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση, υπάρχουν διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, ανάλογα με το τι ζητά ο καθένας και τι του ταιριάζει προσωπικά.

ΤΣΙΦΛΙΔΗΣ Σ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ

Πιστοποιημένος Καθηγητής Ενηλίκων σε ( Κ.Ε.Κ. – Ι.Ε.Κ. ) & λοιπά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα - Σύμβουλος & Εκπαιδευτικός σε θέματα Ασφαλείας - Εκπαιδευτής της Ελληνικής Αστυνομίας των Σχολών Δοκίμων Αστυφυλάκων & των Σωμάτων Ασφαλείας - Manager Director Πωλήσεων - Διευθύνων της Εταιρείας Φυλάξεων ‘T.S.S. – SECURITY’ - Εκπαιδευτής Όπλων της ( ΣΚ.Ο.Ε. - Σκοπευτικής Ομοσπονδίας Ελλάδος ) – Φιλανθρωπικό Έργο – Συγγραφικό Έργο - Δράσεις ως Εθελοντής Διασώστης - Δράσεις ως Εκπαιδευτής του ( Ι.Δ.Α.Φ.Κ. ) - Ινστιτούτο Διαχείρισης Ανθρωπογενών Φυσικών Καταστροφών - Π.ΔΙΚ.Π.Π.Δ.Κ.) , Πανελλαδικό Δίκτυο Πολιτικής Προστασίας & Διαχείρισης Κρίσεων της Ελλάδος. .Τηλ. Κέντρο : 23310 27102 - Κινητό : 6937 22 65 65 - Facebook : TSS Tsiflidis Security Services - Email : sales@securitytsiflidis.gr - Site : www.securitytsiflidis.gr